تومولوس: مزاری که برای پادشاه و خانواده پادشاه بوده و اتاقیست که اول بر روزی زمین بنا می شود و سپس با توده ای از خاک و یا تپه ای که از سنگ تشکیل شده ، پوشیده می شود . این مزار ها از طرف معماران روز ساخته می شد .

نباید با نگاه به ظاهر بیرونی آن گول خورد ، معماری عظیمی را در درونشان حفاظت   می کنند . پادشاه و یا افرادی که از خانواده پادشاه می مردند ، با اشیایی که استفاده             می کردند و هدیه هایی که دریافت می کردند ، در اتاق سنگی ویا چوبی ساخته شده ، به همراه جسد دفن می شدند .

بلندی تومولوس، و زیبایی معماری آن با توجه به ثروت و ارزش فرد مرده ، متغیر          می باشد، انها که ارتفاع بلندتری دارند ، برای پادشاهان پولدارتر می باشد . این بناها همیشه دارای ارتفاعاتی با ضرایب 9 ، مثل 9، 18 ، 27 ، 36 متر می باشند .

البته بايد در نظر داشت كه فرسايش و نيز گاهي اوقات سازه هايي كه در سالهاي پس از آن بر روي تپه ساخته مي شده است . نيز مي تواند ارتفاع را تا دو متر بيشتر و يا كمتر بنمايد.

تومولوس ها تپه های ساختگی می باشند . علیرغم اینه شبیه به تپه های کوچک دست ساز moung می باشند ولی با توجه به ویژگی هایشان ، از تپه های کوچک دست ساز متمایز می باشند ، مشخصترین ویژگی آنها این است که به شکل قیف می باشند ، و درب آن تپه تنگ بوده و در زمین بنا ، موزاییک ، خشت ، کوزه سفالی و خاکستر وجود دارد .

اگر از دور و نزدیک به تومولوس دقت شود ، همیشه ساختگی بودنش به چشم می زند ، و کاملا مشخص می باشد . معماری درون و بیرون تومولوس ، با توجه به ارزش فرد مرده و موقعیت جغرافی تغییر می کند ، استاندارد مشخصی ندارد .

در آنهایی که بشتر از یک اتاق دارند ، با سنگ های قلوه به اتاق مزار تونل هایی دارد ،

که هیچ ویژگی معماری ندارد و در بعضی از تومولوس ها هیچ قلوه سنگی وجود ندارد .

برای اینکه خاک نلغزد ، در موضع پایین دیوارهایی وجود دارد که از سنگ های درشت  ساخته شده است . اکثر این هدیه ها ، از آنجایی که مخصوص هر فرد می باشد . از نظر  صنعت و تاریخ ، تنها نمونه می باشد .

در تومولوس ها علاوه بر اینکه بر جلوگیری از دستبرد تدبیرهای در نظر گرفته شده و همچنین در مکانی ساخته می شد که دور دست ها به وضوح دیده بشود . تومولوس ها آنطور که حدس زده می شود ، پر از طلاهای درخشان نمی باشد . در این گونه مزارها ، اشیایی وجود دارد که انسانهای مرده در طول حیاتشان صاحب آنها بوده اند ، در بعضی مزارها کم، و در بعضی از آنها زیاد می باشد .

در تومولوس های خانم ها آویزه ها زیاد است ، و در تومولوسهایی که مرد می باشد وسایل و ابزار جنگ زیاد می باشد . تومولوس ها جز مناطق حفاظت شده می باشند و حفر کردن آن با توجه به قوانین کشورمان قدغن می باشد . در حقیقت حفر آن سخت و خطرناک می باشد .

برای کسب اطلاعات بیشتر از تومولوس ها صحبت کنیم . تومولوس : مزارهای مربوط به کشیش مدیری که در بین مردم زندگی کرده و مزار متعلق به خانواده های آنان              می باشد . با توجه به اعتقادشان ، به دلیل اینکه مرده ها به همراه اشیاهایشان دفن می شدند .

برای جلوگیری از دستبرد این بنا را ساخته اند . این مزارها که دسترنج ماهها تلاش صدها انسان می باشد . برای جلوگیری از دستبرد ، از لایه های زیادی تشکیل می شود ، ساختار استانداردی ندارند ، با توجه به ساختار منطقه متغیر می باشند ، دارای یک و یا تعدادی اتاق مزار می باشند.

در تومولوس هایی که بیشتر از یک عدد اتاق مزار دارند ، تونل های ورودی وجود دارد. بعد از مرگ اعضای خانواده جسدش با استفاده از این تونل ها به اتاق مزار برده              می شدند . ورودی این تونل ها درتپه ها در تپه های کوچک درون تومولوس بوده ، و برای جلوگیری از دستبرد تدبیرهایی در نظر گرفته شده است .

ورودی تونل های تومولوس های مربوط به مسیحیت ، در جهت غرب تومولوس ها           می باشد ، جهت شرق نیز مهم می باشد . تومولوس ها اهرام های ایران هستند . مزارها یادگاری و مقدس می باشند . با حفاری های ناگهانی آنها را نابود نکنیم ، چون نسل های بعدی روی این خاک زندگی خواهند کرد و حق دارند از گذشته اجدادشان باخبر باشند پس بافت تاریخی را هرگز نابود نکنیم.